Amerika Birleşik Devletleri Nükleer Denetim Komisyonu’nun (NRC) ülkedeki 111 reaktörün 1990, 1991 ve 1992 yıllarında gösterdikleri performansla ilgili olarak hazırladığı bir rapor var elimde.
Nükleer santralların bu alanda teknolojik bilgi ve donanımı (insan ve malzeme olarak) çok gelişmiş bir ülkede bile nasıl tehlikeli boyutlar gösterdiğini sergiliyor. Nükleer fizikçi Prof. Dr. Hayrettin Kılıç tarafından Türkçeye çevrilen bu rapor, Türkiye’nin başına örülmek istenen nükleer çorabın boyutlarını daha iyi görmemize yardımcı olabilir.
Kapasite: Amerikan Enerji Bakanlığı’nın verilerine göre 1996 yılına kadar dünya ölçeğinde elektrik üreten nükleer santralların kapasite kullanımı yüzde 73. ABD’deki 111 reaktörün söz konusu dönemde kapasite kullanımı yüzde 69.8. (Yani iddia edildiği gibi Akkuyu Nükleer Santralı Türkiye’nin ihtiyacının 25’te birini karşılayamayacak. Bu sadece kâğıt üzerinde geçerli.)
Devre dışı kalma: Reaktörün normal olmayan nedenlerle devre dışı kalması anlamına geliyor. ABD’de 111 reaktörün yıllık ortalaması yüzde 10,4. Bu durumlarda enerji ihtiyacı öteki kaynaklarla karşılanmaya çalışılıyor.
Lisans kazaları: Santralin tasarımına bağlı olmayan, nükleer enerji santrali çalışanları ve çevrede yaşayanları ciddi olarak tehlikeye sokan ve reaktörün bütün güvenlik önlemlerini aşan kazalara bu isim veriliyor. 111 ABD reaktöründe bu tipten meydana gelen kaza oranı reaktör başına yüzde 19.9. Kaza adetleri ise yıllara göre şöyle: 1990’da 1943, 1991’de 2432, 1992’de 2254. (Reaktörler eskidikçe kaza sayısındaki artışa dikkatinizi çekiyorum.)
Acil soğutma ihtiyacı: Reaktörün aşırı ısınması sonucu, kor erimesini önlemek için reaktör acil soğutma sistemlerinin açılması olayı. ABD’deki 111 reaktörde 1990-92 yılları arasında böyle tam 314 kaza meydana geldi. (Çernobil’deki de böyle bir kazaydı. Soğutma başarılamadı, nelerin olduğunu herkes hatırlıyor.)
Güvenlik sistemi arızaları: Nükleer santralların güvenli çalışmasını sağlayacak, çoğu birbiriyle de bağlantılı, bütün sistemi denetleyen bilgisayarlar, göstergeler vs. ABD’de 111 reaktörde 1990’da 402, 1991’de 373, 1992’de 374 bu türden arıza meydana geldi. Güvenlik sistemleri gerekli olduğu anlarda devreye giremedi.
Acil reaktör durdurma: 180 kilometre hızla giden bir otomobilin duvara çarpmasına 10 metre kala frene basılarak durdurulmaya çalışılmasına benzer bir durum. Çok sayıda kontrol çubuğunun reaktörün kalbine otomatik olarak indirilmesi ve reaktörün durdurulması olayı. Söz konusu dönemde bu türden 537 olay meydana geldi.
Ciddi olaylar: Reaktörün ana sistemlerinden birinin çalışmaması, soğutma sistemlerinin kaybedilmesi gibi halk için gerçek tehlike olan kazalar. Üç yıllık toplamı 107 adet.
İhlaller: Standart dışı malzeme kullanma, lisansla belirlenmiş şartlara uymama, yapım ve işletme koşullarının dışına çıkılması gibi durumlar. 111 reaktör için üç yılda 559 vaka.
Çalışanların radyasyona maruz kalması: Üç yıl içinde 111 santral personelinin aldığı radyasyon miktarı: 1990’da 36.329 rem, 1991’de 28.365 rem, 1992’nin ilk altı ayında 22.618 rem.
Devam edeceğiz.